Egzekucja administracyjna publiczno-prawny środek wobec dłużników

Czasami popadamy w tarapaty finansowe, np. z uwagi na brak opłaty mandatu za szybką jazdę, czy zalegamy z opłaceniem podatków lub innych uzasadnionych prawno-publicznych zobowiązań np. z opłatami. W sytuacji, gdy nie spłacamy regularnie naszych zobowiązań publicznych, wówczas dochodzi do prowadzenia egzekucji administracyjnej.

Czym jest egzekucja administracyjna?

Egzekucja administracyjna jest sposobem odzyskiwania należności publiczno – prawnych, poprzez prowadzenie działań egzekucyjnych, w tym stosowanie przewidzianych prawem środków przymusu mających wywrzeć skutek w postaci wykonania zobowiązania przez dłużnika. Przepisami dającymi podstawę jej stosowania jest ustawa z dnia 17 czerwca 1996 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2018 r. poz. 1314, 1356, 1499,1629), oraz szereg przepisów szczególnych, m.in. ustawy Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2018 r. poz. 800, z późń. zm.).

Jakie zobowiązania obejmuje swoim zakresem egzekucja administracyjna?

Przede wszystkim do jej zakresu należą sprawy:

o charakterze pieniężnym,
o charakterze niepieniężnym.

Egzekucji administracyjnej podlegają następujące obowiązki o charakterze pieniężnym, jak:

podatki, opłaty i inne należności, do których stosuje się przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2018 r. poz. 800, z późń. zm.);
niepodatkowe należności budżetowe, do których stosuje się przepisy ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 2077 oraz z 2018 r. poz. 62 i 1000);
należności z tytułu przychodów z prywatyzacji;
grzywny i kary pieniężne wymierzane przez organy administracji publicznej;
należności pieniężne, inne niż wymienione w pkt 1 i 2, jeżeli pozostają we właściwości rzeczowej organów administracji publicznej;
należności przypadające od jednostek budżetowych, wynikające z zastosowania wzajemnego potrącenia zobowiązań podatkowych z zobowiązaniami tych jednostek;
należności pieniężne przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie innych ustaw;
wpłaty na rzecz funduszy celowych utworzonych na podstawie odrębnych przepisów;
należności pieniężne z tytułu składek do Funduszu Żeglugi Śródlądowej oraz składek specjalnych do Funduszu Rezerwowego;
należności pieniężne państwa członkowskiego wynikające z tytułu:
podatków i należności celnych pobieranych przez to państwo, lub w jego imieniu, przez jego jednostki podziału terytorialnego lub administracyjnego, w tym organy lokalne, lub w imieniu tych jednostek lub organów, a także w imieniu Unii Europejskiej,
refundacji, interwencji i innych środków stanowiących część całkowitego lub częściowego systemu finansowania Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG) oraz Europejskiego Funduszu Rolniczego Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW), w tym kwot należnych w związku z tymi działaniami,
opłat i innych należności pieniężnych przewidzianych w ramach wspólnej organizacji rynku Unii Europejskiej dla sektora cukru,
kar, grzywien, opłat i dopłat administracyjnych związanych z należnościami pieniężnymi, o których mowa w lit. a–c, nałożonych przez organy właściwe do pobierania podatków i należności celnych, lub właściwe do prowadzenia postępowań administracyjnych dotyczących podatków i należności celnych lub potwierdzonych przez organy administracyjne lub sądowe na wniosek organów właściwych w sprawie podatków i należności celnych,
opłat za zaświadczenia i podobne do zaświadczeń dokumenty wydane w postępowaniach administracyjnych w sprawie należności pieniężnych, o których mowa w lit. a,
odsetek i kosztów związanych z należnościami pieniężnymi, o których mowa w lit. a–e, w związku z którymi możliwe jest zwrócenie się o wzajemną pomoc na podstawie ustawy o wzajemnej pomocy,
administracyjnych kar pieniężnych lub grzywien administracyjnych nałożonych na pracodawcę delegującego pracownika z terytorium RP w związku z naruszeniem przepisów dotyczących delegowania pracowników w ramach świadczenia usług;
należności pieniężne przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska;
obowiązki z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę, a także innego świadczenia przysługującego pracownikowi, nakładane w drodze decyzji organów Państwowej Inspekcji Pracy;
obowiązki z zakresu ochrony danych osobowych, nakładane w drodze decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych.

Egzekucji administracyjna obejmuje również swoim zakresem obowiązki o charakterze niepieniężnym, obowiązki o charakterze niepieniężnym pozostające we właściwości organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego lub przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie przepisu szczególnego.

Wachlarz podmiotów, które mogą korzystać z egzekucji administracyjnej, jest znacząco szeroki, głównie są to organy państwowe oraz samorządowe, np. kuratorium oświaty, urząd gminy, urząd skarbowy, itp.

Organami egzekucyjnymi administracyjnej egzekucji o charakterze pieniężnym są:

naczelnik urzędu skarbowego,
właściwy organ gminy o statusie miasta,
przewodniczący organu orzekającego w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych w pierwszej,
dyrektor oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wyznaczony przez ministra właściwego do spraw finansów.

Organami egzekucyjnym w zakresie obowiązków o charakterze niepieniężnym są:

wojewoda,
właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego w zakresie zadań własnych, zadań zleconych i zadań z zakresu administracji rządowej oraz obowiązków wynikających z decyzji i postanowień z zakresu administracji publicznej wydawanych przez samorządowe jednostki organizacyjne,
kierownik wojewódzkiej służby, inspekcji lub straży w odniesieniu do obowiązków wynikających z wydawanych w imieniu własnym, lub wojewody decyzji i postanowień,

W zakresie egzekucji administracyjnej wobec obowiązków o charakterze niepieniężnym mogą działać również takie organy jak:

Policji,
Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego,
Agencji Wywiadu lub Straży Granicznej,
organ Państwowej Inspekcji Pracy wydający decyzję w pierwszej instancji,
organ Państwowej Straży Pożarnej kierujący akcją ratowniczą,
inne organy powołane do ochrony spokoju, bezpieczeństwa, porządku, zdrowia publicznego lub mienia społecznego.

Organy wskazane powyżej, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 17 czerwca 1996 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2018 r. poz. 1314, 1356, 1499,1629), podobnie jak przy egzekucji komorniczej prowadzą postępowanie na wniosek wierzyciela i dołączonego do niego tytułu wykonawczego.

W sytuacji egzekucji należności pieniężnych organ egzekucji administracyjnej ma prawo do przeprowadzania czynności:

z wynagrodzenia za pracę,
z nieruchomości,
z rzeczy ruchomych,
ze świadczeń emerytalnych,
z rachunków bankowych,
z pozostałych praw majątkowych,
z innych wierzytelności.

Odnosząc się do egzekucji z zobowiązań niepieniężnych, organ egzekucji administracyjnej ma prawo prowadzenia czynności poprzez:

odebranie ruchomości,
nałożenia grzywny w celu przymuszenia do spełnienia obowiązku prawnego,
wykonania zastępczego,
odebranie nieruchomości, np. opróżnienie lokalu,
zastosowanie przymusu bezpośredniego w tym z użyciem siły fizycznej, np. odebranie dziecka rodzicowi pozbawionemu wykonywania praw rodzicielskich i przekazanie odpowiednim organom zajmującym się pieczą nad dziećmi w takiej sytuacji.

Czego nie wolno zająć w ramach prowadzonej egzekucji administracyjnej:

Zgodnie z art. 8 ustawy z dnia 17 czerwca 1996 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2018 r. poz. 1314, 1356, 1499,1629) organ egzekucyjny nie może prowadzić egzekucji z następujących dóbr oraz praw:

przedmioty urządzenia domowego, pościel, bielizna i ubranie niezbędne dla zobowiązanego i będących na jego utrzymaniu członków rodziny, a także ubranie niezbędne do pełnienia służby lub wykonywania zawodu;
zapasy żywności i opału, niezbędne dla zobowiązanego i będących na jego utrzymaniu członków rodziny na okres 30 dni;
jedna krowa lub dwie kozy albo trzy owce, potrzebne do wyżywienia zobowiązanego i będących na jego utrzymaniu członków rodziny, wraz z zapasem paszy i ściółki do najbliższych zbiorów;
narzędzia i inne przedmioty niezbędne do pracy zarobkowej wykonywanej osobiście przez zobowiązanego, z wyłączeniem środka transportu, oraz surowce niezbędne do tej pracy na okres 7 dni;
przedmioty niezbędne do pełnienia służby przez zobowiązanego lub do wykonywania przez niego zawodu;
pieniądze w kwocie 760 zł;
wkłady oszczędnościowe złożone w bankach na zasadach i w wysokości określonej przepisami ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 1876, z późn. zm.);
oszczędności członka kasy złożone w kasie w wysokości określonej przepisami ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (Dz. U. z 2017 r. poz. 2065, z późn. zm.);
dokumenty osobiste, po jednej obrączce zobowiązanego i jego współmałżonka, wykonanej z metali szlachetnych, ordery i odznaczenia oraz przedmioty niezbędne zobowiązanemu i członkom jego rodziny do nauki lub wykonywania praktyk religijnych, a także przedmioty codziennego użytku, które mogą być sprzedane znacznie poniżej ich wartości, a które dla zobowiązanego mają znaczną wartość użytkową;
kwoty otrzymane na pokrycie wydatków służbowych, w tym kosztów podróży i wyjazdów;
kwoty otrzymane jako stypendia,
rzeczy niezbędne ze względu na ułomność fizyczną zobowiązanego lub członków jego rodziny
kwoty otrzymane z tytułu obowiązkowych ubezpieczeń majątkowych;
środki pochodzące z dotacji przyznanej z budżetu państwa na określone cele i znajdujące się na wyodrębnionym rachunku bankowym prowadzonym dla obsługi bankowej dotacji oraz środki pochodzące z programów finansowanych z udziałem środków, o których mowa w art. 5 pojęcie środków publicznych i dochodów publicznych ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, wypłacone w formie zaliczki, chyba że wierzytelność egzekwowana powstała w związku z realizacją projektu, na który środki te były przeznaczone;
rzeczy służące w kościołach i innych domach modlitwy do odprawiania nabożeństwa lub do wykonywania innych praktyk religijnych albo będące obiektami kultu religijnego, choćby były kosztownościami lub dziełami sztuki;
sumy przyznane orzeczeniem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, jeżeli egzekwowana wierzytelność przysługuje Skarbowi Państwa.

W sytuacjach podanych powyżej ( podpunkt od 1 do 15) nie podlegają również sumy już wypłacone oraz środki trwałe, wartości niematerialne i prawne powstałe w ramach realizacji projektu, na który były przeznaczone środki pochodzące z programów finansowanych z udziałem środków, o których mowa w art. 5 pojęcie środków publicznych i dochodów publicznych ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, przez okres jego realizacji wskazany w umowie o dofinansowanie projektu.

Ustawa wyraźnie wskazuje, czego nie można uznać za przedmioty, które stanowiłyby przedmioty niezbędne dłużnikowi (zobowiązanemu) i członkom jego rodziny:

mebli stylowych i stylizowanych;
telewizorów do odbioru programu w kolorze, chyba że zobowiązany wykaże, że od roku produkcji telewizora upłynęło więcej niż 5 lat;
stereofonicznych radioodbiorników;
urządzeń służących do nagrywania, lub odtwarzania obrazu lub dźwięku;
komputerów i urządzeń peryferyjnych, chyba że są one niezbędne zobowiązanemu do pracy zarobkowej wykonywanej przez niego osobiście;
futer ze skór szlachetnych;
dywanów wełnianych i ze skór naturalnych;
porcelany, szkła ozdobnego i kryształów;
sztućców z metali szlachetnych;
dzieł sztuki.

Egzekucję administracyjną można również prowadzić do obowiązków, gdy wynikają one z decyzji lub postanowienia właściwego organu, albo bezpośrednio z przepisu prawa, chyba że przepis szczególny zastrzega dla tych obowiązków tryb egzekucji sądowej (w zakresie administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego).

Pamiętać należy również, że egzekucja administracyjna może być prowadzone, bez konieczności wydawania decyzji, jeżeli obowiązki zobowiązanego (dłużnika) wynikają wprost z:

zeznania lub z deklaracji podatnika, lub płatnika,
deklaracji rozliczeniowej dotyczącej składek przedłożonej do organów ZUS,
zgłoszenia celnego,
deklaracji o wysokości opłaty za odpady komunalne,
informacji o dopłatach,
informacji o opłacie paliwowej,
z rozliczenia zamknięcia (wynikającego z przepisu art. 175 rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) 2015/2446 z dnia 28 lipca 2015 r. uzupełniającego rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 952/2013 w odniesieniu do szczegółowych zasad dotyczących niektórych przepisów unijnego kodeksu celnego).

Nadto od dnia 01 stycznia 2018 r. weszły w życie zmiany dotyczące prowadzenia egzekucji administracyjnej, które wprowadziły m.in. możliwość kontroli przez wierzycieli, czy kontrahenci, nie zostali wpisani do Rejestru Należności Publicznoprawnych, a także przetarg publiczny.

Należy również pamiętać, iż tak jak w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym przez komorników, tak i w postępowaniu egzekucji administracyjnej na każdym etapie ww. postępowań dłużnik, jak i wierzyciel mają prawo działać w nim przez swoich pełnomocników.

Warto w tym zakresie zgłosić do profesjonalnej kancelarii prawnej.

Kancelaria Prawna Rafał Kufieta

Kontakt

Szybkie linki